گردش مواد در بدن
60 درصد بدن مایع است که بیشترش مایع داخل سلولی و یک سومش
مایع خارج سلولی است . سلول در مایع خارج سلولی زندگی می کند و مواد
مورد نیاز خود مانند مواد مغذی و آب و اکسیژن و یونها را دریافت می کند
و گاز کربنیک ( دی اکسید کربن ) را به مایع خارج سلولی می ریزد.
مایع خارج سلولی در سراسر بدن گردش می کند و با خون و مایع لنفی تبادل دارد
و مواد مختلف گفته شده از مایع پلاسمای خون و مایع میان بافتی به مایع
خارج سلولی افزوده میشود . این انتقال مواد بین مایع داخل سلولی و مایع خارج سلولی
و پلاسمای خون و مایع میان بافتی که بین اینها غشاء هایی مانند دیواره رگها و مویرگهای خونی
و دیواره رگها و مویرگهای لنفی و نیز غشاء آلئول های ریوی و غشاء مجاری گوارشی و ...
5 نوع انتقال بوجود میاورد :
یکم : فیلتراسیون ( تصفیه ) که غلظت نامساوی از یک محلول در دو طرف یک غشاء
وجود دارد که موجب فشار نامساوی در دو طرف غشاء و در نتیجه حرکت محلول میشود
که محلول که شامل آب و مواد محلول ( مولکولهای کوچکتر از سوراخهای غشاء ) به آنطرف غشاء جابجا میشوند
تا آنجاکه غلظت در دو طرف غشاء تقریبا برابر شود مانند آب و مواد محلول در خون که از دیواره مویرگ جابجا میشوند
دوم : دیفیوژن ( انتشار ) که مولکولهای ماده مایع یا گاز بر اثر انرژی جنبشی مولکولی
به آنطرف غشاء میروند و هنگامی که غلظت ماده برابر شد جریان متوقف میشود
مانند گازهای اکسیژن و اندریدکربنیک ( دی اکسید کربن ) و ازت ( نیتروژن )
که از آلئولهای ریه بداخل مویرگهای خونی غشاء آلئولهای ریه دیفیوژن میشوند
و یا مانند مواد مغذی که از مایع میان بافتی بداخل مویرگهای خونی دیفیوژن میشوند
انتشار دو نوع است انتشار ساده و انتشار تسهیل شده
انتشار ساده به مواردی بستگی دارد : 1- مقدار ماده 2-انرژی جنبشی مولکولهای ماده
3 - دمای ماده 4- اندازه مولکولهای ماده 5- تعداد سوراخهای غشاء
انتشار ساده از غلظت بیشتر بطرف غلظت کمتر است
نوع سوم انتقال : انتشار تسهیل شده که مولکولها و یونها در چربی نامحلولند
و برای انتقال با پروتئین انتقال دهنده ترکیب شیمیایی می یابند و از غشاء می گذرند
که جریان مواد از غلظت بیشتر بطرف غلظت کمتر است
در این نوع انتقال مواد از دو راه جابجا میشوند : کانالهای پر از آب پروتئین انتقال دهنده
و دوم مولکولهایی که در چربی محلولترند از بین مولکولهای غشاء لیپیدی
برای مثال در رود باریک کربوهیداراتهای تجزیه شده به منوساکارید
بوسیله انتشار تسهیل شده جذب مجاری مخاطی روده باریک میشوند
نوع چهارم انتقال : اسمز است که هنگامیکه بین دو سوی یک غشاء تقریبا نفوذناپذیر
غلظتهای نامساوی از یک محلول وجود دارد . فقط مایع که معمولا آب است از غلظت کمتر بطرف غلظت
بیشتر میشود تا غلظت در دو طرف غشاء تقریبا برابر شود
فشار اسمزی محلول به نیروی مورد نیاز تا مایع در محلول جاری نشود
فشار اسمزی محلول گویند . برای مثال هنگامیکه مواد زائد در مایع میان بافتی
است و مایع میان بافتی بر اثر فشار اسمزی پلاسما وارد مویرگهای خونی میشود
نوع پنجم انتقال : انتقال فعال است که مولکولها و یونها در خلاف جهت چرخه غلظتی
یعنی از غلظت کمتر بطرف غلظت بیشتر جریان می یابد که با مصرف انرژی همراه است
و بواسطه پروتئین انتقال دهنده انجام میشود
بیشتر اسیدهای آمینه ، برخی کربوهیدراتها ، اوره ، یونهای هیدروژن ، آهن
سدیم ، پتاسیم و ید با این نوع انتقال جابجا میشوند
مکانیسم انتقال فعال پمپ سدیم-پتاسیم نامیده میشود که پروتئین انتقال دهنده است
در داخل پروتئین انتقال دهنده سه یون سدیم و در خارج پروتئین انتقال دهنده دو یون
پتاسیم با گیرنده های خود در پروتئین انتقال دهنده ترکیب شیمیایی می یابند
و یک مولکول ATP به ADP تبدیل میشود و فسفات آزاد شده موجب تغییر شکل
پروتئین انتقال دهنده میشود و انتقال را انجام می دهد
